In de oude binnenstad van Utrecht staat een gotische kathedraal met de hoogste kerktoren (ruim 112 meter) van Nederland: de Domtoren. Sinds 2018 vinden er verschillende restauratiewerkzaamheden plaats, zoals aan de natuurstenen waterspuwers. Serge van Druten is een van de steenhouwers die verantwoordelijk zijn voor de restauratie van deze water spugende beeldhouwwerken en afgelopen week bezocht ik zijn steenhouwerij om eens te zien hoe dat in zijn werk gaat.
Blok
Omdat deze waterspuwer uit vrij kwetsbaar kalksteen bestaat - er waren zelfs schelpjes zichtbaar aan de oppervlakte - is hij in de loop van de jaren zo beschadigd, dat hij vervangen moest worden. Serge begint met een nieuw vierkant blok, aangeleverd door een steenhouwerij die grote blokken steen voorzaagt. Geplaatst op een ronddraaiende schijf wordt hiervan door Serge steeds meer weggehakt tot uiteindelijk de roofvogel van de Dom tevoorschijn komt.
Meten is weten
Voor de vormgeving van een dergelijk werk let Serge eerst op de technische dingen; kloppen de maten wel en zijn de verhoudingen goed etc. Door onderdelen van het origineel te meten kan de vorm precies worden overgenomen op het nieuwe blok steen. Daarnaast kijkt hij naar de uitdrukking van het beeld, wat het uitstraalt. Voor de waterspuwer is Serge gevraagd naar een precieze kopie van het origineel maar andere keren krijgt hij meer vrijheid bij een opdracht en kan hij bij voorbeeld de uitdrukking van een figuur sterker maken naar eigen creativiteit en inzicht.
Goed meten van het origineel is van belang om de juiste verhoudingen te verkrijgen bij de nieuw gereconstrueerde waterspuwer.
Voor de vorm
Om het beeldhouwwerk te kunnen reconstrueren is het natuurlijk belangrijk dat je weet hoe de oorspronkelijke vorm van de figuur was. Om deze vorm in zijn geheel goed te kunnen bestuderen vult Serge eerst de beschadigde delen van het origineel weer zo veel mogelijk aan met klei of gips zoals ze moeten zijn geweest voor dat ze beschadigd raakten. De waterspuwer van de Dom vertoont dan ook een vlekkenpatroon van origineel materiaal en aangevulde delen van klei. Daarbij zijn er met potlood lijnen op getekend. Hiermee worden vormen nog meer geaccentueerd zodat deze beter zichtbaar en daarmee ook beter reprocuceerbaar worden.
Serge werkend aan het afvoerkanaal van de waterspuwer. Sommige gebouwen hebben zgn. 'schijnspuwers' die geen water meer uitbraken om te voorkomen dat de gevel beschadigt door lekkend water maar de waterspuwers van de Dom voeren nog steeds het regenwater af.
De veren van de roofvogel worden door Serge met een speciaal beiteltje uit het steen gehouwen.
*Via deze link van erfgoed Gemeente Utrecht zijn de oude en nieuwe waterspuwers van de Dom in een 3D model te zien.
Groningers
In de steenhouwerij stonden ook twee beelden van het Scholtenmonument uit Groningen, zwaar beschadigd door een ernstig auto ongeluk. Voor mij natuurlijk extra interessant omdat ik al jaren in het Noorden woon. Op de beelden was heel mooi te zien hoe Serge, aan de hand van oude foto's, de beschadigingen weer wegwerkt. Persoonlijk vind ik ze zo met beschadiging en herstelstukken mooier dan wanneer ze weer vlekkeloos op hun plek teruggezet worden maar de Gemeente Groningen zal daar wel anders over denken : ).
Een van de twee sportfiguren van het beschadigde Scholtenmonument in Groningen die Serge gaat reconstrueren.